چرا موضوع امنیت رمزارز به یک ضرورت جهانی تبدیل شده است؟

بازار رمزارزها در دهه اخیر از یک پدیده کوچک تکنولوژیک به یکی از مهم‌ترین بخش‌های سیستم مالی جهان تبدیل شده است. میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا، از معامله‌گران حرفه‌ای گرفته تا سرمایه‌گذاران خرد، بخشی از دارایی‌های خود را به بیت‌کوین، اتریوم و ده‌ها ارز دیجیتال دیگر اختصاص داده‌اند. اما در حالی که حجم معاملات و تعداد کاربران افزایش پیدا کرده است، ریسک‌ها و تهدیدهای امنیتی نیز به‌طور قابل‌توجهی رشد کرده‌اند.

گزارش سالانه Chainalysis نشان می‌دهد که فقط در سال ۲۰۲۲ بیش از ۳.۸ میلیارد دلار رمزارز از صرافی‌ها هک شد؛ رقمی که بالاترین میزان سرقت رمزارز در یک سال بوده است. این آمار نشان می‌دهد که نگهداری رمزارز در صرافی، حتی برای کاربران حرفه‌ای، می‌تواند خطراتی جدی به همراه داشته باشد.

کاربران ایرانی نیز با چالش‌های خاص‌تری مواجه هستند:
تحریم‌ها، محدودیت‌های برداشت، عدم دسترسی قانونی به پشتیبانی، و امکان مسدود شدن حساب‌ها، همگی تهدیدهایی هستند که اهمیت انتخاب یک روش امن و کنترل‌شده برای نگهداری دارایی دیجیتال را دوچندان می‌کنند.

در اینجا ، با رویکردی کاملاً آموزشی و بی‌طرفانه، به ۵ دلیل مهم و بنیادی می‌پردازیم که توضیح می‌دهند چرا نباید دارایی‌های دیجیتال خود را برای مدت طولانی در صرافی‌ها نگهداری کنید. در پایان نیز یک راهنمای جامع انتخاب کیف پول امن ارائه می‌کنیم تا بتوانید با اطمینان بیشتری تصمیم بگیرید.

چرا نگهداری رمزارز در صرافی خطرناک است؟

۱. شما مالک واقعی دارایی‌های خود نیستید

مهم‌ترین خطری که کاربران کمتر به آن توجه می‌کنند این است که:

وقتی رمزارز شما در صرافی ذخیره شده است، کلید خصوصی آن در اختیار شما نیست؛ بنابراین عملاً مالک آن دارایی نیستید.

در نظام رمزارزها یک جمله معروف وجود دارد:

Not Your Keys, Not Your Coins یعنی اگر کلید خصوصی مال تو نیست، دارایی هم مال تو نیست.

کلید خصوصی چیست و چرا مهم است؟

کلید خصوصی رشته‌ای رمزنگاری‌شده است که امکان خرج‌کردن و انتقال دارایی دیجیتال را فراهم می‌کند. پس هرکس کلید خصوصی را داشته باشد، صاحب واقعی دارایی است.

در صرافی‌ها:

• کلید خصوصی روی سرورهای صرافی نگهداری می‌شود.
• شما فقط اجازه مشاهده و انجام معامله دارید.
• اما هیچ کنترلی بر لایه اصلی دارایی ندارید.

این ساختار باعث می‌شود:

• اگر مشکلی برای صرافی ایجاد شود.
• اگر صرافی ورشکست شود.
• اگر حساب شما محدود یا مسدود شود.

هیچ راهی برای دسترسی مستقیم به دارایی‌ها نداشته باشید.

نمونۀ معروف بین‌المللی
ورشکستگی صرافی FTX در سال ۲۰۲۲ که باعث شد دارایی بیش از یک میلیون کاربر به‌طور ناگهانی از دسترس خارج شود.

نمونه اخیر ایرانی

هک صرافی نوبیتکس در جنگ ۱۲ روزه ایران-اسرائیل و سرقت مبلغی معادل ۳.۷۶ تریلیون ریال از دارایی‌های کاربران (معادل ۴۷ میلیون دلار).

۲. نبود نظارت قانونی شفاف و ریسک‌های مربوط به تحریم‌ها

صرافی‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• صرافی‌های متمرکز (CEXs)
• صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs)

هر دو دسته می‌توانند خطرات قانونی خاص خود را داشته باشند.

خطرات صرافی‌های متمرکز

صرافی‌های متمرکز تحت قوانین دولت‌ها یا نهادهای مالی فعالیت می‌کنند، اما این قوانین همیشه پایدار و قابل‌پیش‌بینی نیستند.

به‌ویژه برای کاربران ایرانی:

• احتمال مسدودشدن دارایی به دلیل تحریم‌ها
• محدود شدن دسترسی از طریق IP
• تأخیر یا محدودیت در برداشت
• عدم ارائه خدمات مالی به کاربران ایرانی

حتی اگر حساب کاربری شما مسدود نشود، ممکن است به دلیل قوانین داخلی صرافی، امکان برداشت و انتقال دارایی برای مدت مشخصی متوقف شود.

خطرات صرافی‌های غیرمتمرکز

در ظاهر، DEXها بدون کنترل مرکزی فعالیت می‌کنند. اما:

• هیچ نهاد قانونی مسئول امنیت دارایی نیست
• اگر تراکنشی اشتباه انجام دهید، برگشت‌ناپذیر است
• اگر قرارداد هوشمند دچار باگ شود، هیچ مرجعی پاسخگو نیست

نمونه معروف:
حمله به پروتکل Poly Network که منجر به سرقت بیش از ۶۰۰ میلیون دلار شد.

۳. خطر دائمی هک و حملات سایبری

بزرگ‌ترین تهدید صرافی‌ها، هک‌شدن است. صرافی‌ها به دلیل ذخیره حجم عظیمی از دارایی کاربران، همیشه هدف جذابی برای مهاجمان هستند.

چند نمونه از بزرگ‌ترین هک‌های تاریخ کریپتو در بازار جهانی

نام صرافی	مبلغ سرقت‌شده	سال
Mt. Gox	۴۷۳ میلیون دلار	۲۰۱۴
Coincheck	۵۳۴ میلیون دلار	۲۰۱۸
KuCoin	۲۸۰ میلیون دلار	۲۰۲۰
FTX و آسیب‌های غیرمستقیم	بیش از ۶۰۰ میلیون دلار	۲۰۲۲

در بیشتر این موارد:

• هکرها به سرورهای صرافی دسترسی پیدا کردند
• کلیدهای خصوصی را بای‌پس کردند
• دارایی کاربران در عرض چند ساعت ناپدید شد
• هیچ تضمینی برای جبران خسارت وجود نداشت

چرا هک‌کردن صرافی ساده‌تر از نفوذ به بلاک‌چین است؟

• بلاک‌چین غیرمتمرکز است
• اما صرافی‌ها متمرکز هستند
• هکر فقط کافی است به یک سرور مرکزی نفوذ کند
• بنابراین صرافی‌ها «نقطه شکست واحد» محسوب می‌شوند

این ریسک همیشه وجود دارد و هرچقدر هم امنیت صرافی قوی باشد، باز هم هیچ تضمینی وجود ندارد.

۴. سوءمدیریت، ورشکستگی و نبود شفافیت

علاوه بر حملات خارجی، مشکلات داخلی صرافی‌ها نیز یک تهدید جدی هستند.

انواع باگ‌های داخلی و سوءمدیریت‌ها:

• مدیریت ناکارآمد سرمایه کاربران
• استفاده از دارایی کاربران برای معاملات پرریسک
• عدم ارائه گزارش مالی شفاف
• توقف ناگهانی برداشت‌ها
• حذف ناگهانی رمزارز از لیست
• تعلیق حساب‌های کاربران بدون توضیح

برای کاربران ایرانی، این تهدیدها دو برابر است، زیرا امکان پیگیری قانونی وجود ندارد.

مثال واقعی: FTX

بزرگ‌ترین ورشکستگی تاریخ کریپتو، نمونۀ واضح سوءمدیریت داخلی بود.
بیش از یک میلیون کاربر حتی پس از دو سال هنوز به دارایی‌های خود دسترسی ندارند.

۵. محدودیت پشتیبانی و هزینه‌های ساختار صرافی

صرافی‌ها برای پشتیبانی از هر رمزارز جدید باید:

• کیف پول اختصاصی ایجاد کنند
• زیرساخت را توسعه دهند
• امنیت تراکنش‌ها را تضمین کنند
• به‌روزرسانی‌های دائمی ارائه دهند

این کار هزینه‌بر و پیچیده است، به همین دلیل:

• فقط ارزهای با تقاضای بالا اضافه می‌شوند
• برخی رمزارزهای کم‌حجم حذف می‌شوند
• کاربران ممکن است نتوانند رمزارز مورد علاقه خود را در صرافی نگه دارند

در شرایطی هم دیده شده که صرافی‌ها:

• برداشت رمزارز خاصی را محدود کرده‌اند
• جفت‌ارزهای معاملاتی را حذف کرده‌اند
• کیف پول برخی کوین‌ها را برای ماه‌ها تحت تعمیر قرار داده‌اند

این یعنی نگهداری رمزارز در صرافی، در بلندمدت قابل‌اعتماد نیست.

چه روش‌هایی برای نگهداری امن رمزارز وجود دارد؟

پس از آشنایی با خطرات، مهم است که کاربران بدانند چه روش‌هایی برای نگهداری امن دارایی‌ها وجود دارد.

۱. کیف پول‌های نرم‌افزاری (Software Wallets)

کیف پول‌های نرم‌افزاری شامل:

• اپلیکیشن موبایل
• افزونه مرورگر
• نسخه دسکتاپ

مزایا:

• استفاده آسان
• رایگان
• مناسب برای مبالغ کم یا استفاده روزانه

معایب:

• اتصال دائمی به اینترنت
• آسیب‌پذیری در برابر هک
• احتمال فیشینگ و بدافزار

بنابراین کیف پول نرم‌افزاری برای تریدهای روزانه و مبالغ کم مناسب است، نه برای ذخیره بلندمدت.

۲. کیف پول‌های سخت‌افزاری (Hardware Wallets)

کیف پول سخت‌افزاری یک دستگاه فیزیکی است که کلید خصوصی را به‌صورت آفلاین نگهداری می‌کند.

مزایا:

• بیشترین سطح امنیت
• کاملاً آفلاین
• مناسب برای هولد بلندمدت
• غیرقابل هک در صورت استفاده صحیح

معایب:

• نیاز به خرید
• نیاز به نگهداری صحیح
• مناسب برای کاربران با آگاهی اولیه

نکته مهم:
در سال‌های اخیر، برخی شرکت‌ها در ایران نیز کیف پول سخت‌افزاری تولید کرده‌اند که با استانداردهای امنیت جهانی تطبیق دارد. استفاده از این محصولات، خصوصاً برای کاربرانی که به دنبال امنیت + پشتیبانی فارسی هستند، در سال‌های اخیر رواج پیدا کرده است.

در واقع کیف پول سخت‌افزاری ترزور، یک کیف پول متن‌باز (Open-Source) است که به تمام افراد، توسعه‌دهندگان و شرکت‌های معتبر دنیا اجازه می‌دهد از استانداردهای امنیتی آن استفاده کنند و نسخه‌های اختصاصی خود را بر اساس این چارچوب تولید کنند. متن‌باز بودن ترزور باعث شده معماری امنیتی آن سال‌ها توسط جامعه جهانی بررسی، آزمایش و تأیید شود. همین ویژگی، امنیت این نوع کیف پول‌ها را قابل‌اعتمادتر و شفاف‌تر کرده است؛ زیرا هیچ بخشی از کد آن پنهان یا انحصاری نیست و امکان بررسی عمومی آن وجود دارد.

از نمونه‌های شناخته‌شده در این حوزه، محصولاتی هستند که تحت لیسانس ترزور و با تأیید فنی این معماری متن‌باز در ایران تولید می‌شوند. این دسته از دستگاه‌ها با اینکه از همان زیرساخت امنیتی ترزور استفاده می‌کنند، اما امکاناتی مانند:

• پشتیبانی فارسی
• خدمات پس از فروش داخل ایران
• دسترسی سریع‌تر به بروزرسانی‌ها
• سازگاری با نیازهای کاربران ایرانی

را ارائه می‌دهند که برای کاربران داخل کشور مزیتی جدی محسوب می‌شود.

برند «دُرج» از جمله شرکت‌هایی است که بر پایه معماری متن‌باز ترزور و مطابق با استانداردهای امنیتی آن، کیف پول سخت‌افزاری را در ایران تولید می‌کند. این کیف پول‌ها از همان اصول امنیتی ترزور، از جمله ذخیره آفلاین کلید خصوصی، رمزنگاری قوی، و ساختار غیرقابل‌نفوذ پیروی می‌کنند، اما در کنار آن، تجربه کاربری فارسی و خدمات داخل ایران را نیز فراهم می‌سازند.

این مدل تولید بر پایه متن‌باز بودن ترزور، هم شفافیت امنیتی را حفظ می‌کند و هم امکان دسترسی کاربران ایرانی به یک کیف پول امن با «پشتیبانی داخلی» را فراهم می‌کند؛ ویژگی‌ای که در شرایط تحریم و محدودیت‌های بین‌المللی اهمیت زیادی دارد.

۳. کیف پول‌های کاغذی یا Paper Wallet

این روش قدیمی است و امروزه کمتر استفاده می‌شود.

مزایا:

• کاملاً آفلاین
• بدون نیاز به سخت‌افزار

معایب:

• احتمال گم‌شدن یا خراب‌شدن کاغذ
• نبود گزینه بازیابی
• مناسب کاربران حرفه‌ای نیست

چطور یک روش امن برای ذخیره‌سازی رمزارز انتخاب کنیم؟

برای انتخاب بهترین روش، باید چند عامل را در نظر بگیرید:

۱. میزان سرمایه

• سرمایه کم دارید، انتخاب ولت نرم‌افزاری بهتر است.
• سرمایه زیاد، کیف پول سخت‌افزاری، منطقی‌ترین انتخاب است.

۲. فرکانس استفاده

• تریدر هستید و ترید روزانه و نوسان گیری را انتخاب کرده‌اید، کیف پول نرم‌افزاری بخرید.
• هدف شما سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال و هولد بلندمدت است، قطعا خرید ولت سخت‌افزاری برای شما بهتر است.

۳. شرایط کاربر ایرانی

به دلیل تحریم‌ها:

• احتمال مسدود شدن حساب
• محدودیت برداشت
• نبود پشتیبانی رسمی

بنابراین پیشنهاد اکثر متخصصان امنیتی این است:

دارایی‌هایی که قصد ترید روزانه ندارید، بهتر است در کیف پول شخصی و آفلاین نگهداری شوند.

جمع‌بندی نهایی در  امنیت رمز ارز

نگهداری ارز دیجیتال در صرافی، یک انتخاب ساده و در نگاه اول منطقی است. اما تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این تصمیم می‌تواند یکی از پرریسک‌ترین اشتباهات سرمایه‌گذاری باشد. وجود تهدیدهایی مثل:

• هک‌های گسترده
• سوءمدیریت در صرافی‌ها
• نبود قوانین شفاف
• محدودیت‌های کاربران ایرانی
• مسدود شدن ناگهانی حساب

همگی نشان‌دهندۀ این هستند که کنترل کامل دارایی‌های دیجیتال تنها زمانی ممکن است که کلید خصوصی در اختیار شما باشد.

در نهایت، مهم‌ترین توصیه متخصصان امنیتی در مدیریت امن رمز ارزها این است:

»اگر رمزارزی را برای بلندمدت نگه می‌دارید، آن را از صرافی خارج کنید و در کیف پول شخصی ذخیره نمایید«

انتخاب نوع کیف پول، چه نرم‌افزاری و چه سخت‌افزاری باید با توجه به میزان سرمایه، سطح دانش، نیازهای استفاده و شرایط امنیتی شما انجام شود. اما نگهداری بلندمدت رمزارز در صرافی، با توجه به تجربیات جهانی، تصمیمی پرریسک و غیرمنطقی به‌شمار می‌رود.