تصور کنید انتقال پول بین دو کشور در ثانیه انجام شود، کارمزدها به حداقل برسد و ردیابی تراکنش‌ها شفاف اما حریم خصوصی حفظ شود.
- چرا تحول نظام پرداخت جهانی اجتناب‌ناپذیر شده است؟
- ساختار فعلی سوئیفت و محدودیت‌های عملیاتی
- رمزریال و نقش CBDC در پرداخت‌های برون‌مرزی
- فناوری‌های نوین پرداخت و مدل‌های مبتنی بر دفترکل توزیع‌شده
- چالش‌ها و فرصت‌ها برای ایران و منطقه
- مقایسه عملیاتی: سوئیفت در برابر سیستم‌های مبتنی بر CBDC و بلاکچین
- گام‌های عملی برای حرکت به سمت آینده پرداخت‌ها
- راهی روشن برای پیوند اقتصادهای منطقه‌ای: قدم‌های عملی تا تبدیل پرداخت‌های مرزی به فرآیندی فوری و کم‌هزینه
چنین چشم‌اندازی دیگر صرفاً شعار تکنولوژیک نیست؛ ترکیب CBDC، راهکارهای مبتنی بر بلاکچین و بازطراحی شبکه‌های پیام‌رسان مالی موجب بازنویسی قواعد پرداخت‌های فرامرزی شده است. این نوشته می‌کوشد با نگاهی عملیاتی و تحلیلی به پرسش‌های کلیدی پاسخ دهد: «پرداخت بین‌المللی با بلاکچین» چه مزایایی ارائه می‌کند و چه محدودیت‌هایی دارد؟ «آینده پرداخت‌های جهانی» چه روندها و فناوری‌هایی را نمایان می‌سازد؟ نقش «CBDC در پرداخت‌های برون‌مرزی» چگونه می‌تواند سرعت و امنیت را افزایش دهد و همزمان ریسک‌های نظارتی را مدیریت کند؟ همچنین چالش‌های عملیاتی، هزینه‌ای و حقوقی که نظام پرداخت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند بررسی خواهد شد و فناوری‌های نوینی چون کیف‌پول‌های دیجیتال، پل‌های میان‌زنجیره‌ای و قراردادهای هوشمند مورد بررسی قرار می‌گیرند. ضمن مقایسه سوئیفت و پروژه‌هایی مانند رمزریال، پیشنهادهای مرحله‌ای برای کشورها و بازیگران منطقه‌ای مطرح می‌شود تا از فرصت‌های این گذار تکنولوژیک بیشترین بهره برده شود. مطالعه بخش‌های بعدی راه‌حل‌های فنی، سناریوهای ریسک-سود و توصیه‌های قاعده‌مند برای سیاست‌گذاران و توسعه‌دهندگان را روشن می‌کند و پذیرش بازارها را تسهیل می‌نماید.
چرا تحول نظام پرداخت جهانی اجتناب‌ناپذیر شده است؟
تحلیل جریان تراکنش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد مدل سنتیِ انتقال پیام مالی و تسویه که سوئیفت سال‌ها آن را تسهیل کرده با چالش‌هایی در سرعت، هزینه و شفافیت مواجه است. تجربه‌های آزمایشی و پروژه‌های بین‌بانکی، از جمله گزارش‌های بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی، نشان می‌دهد دیجیتالی‌سازی پول ملی و سامانه‌های توزیع‌شده می‌تواند ساختار فعلی را دگرگون کند. گزارش‌های تحلیلی و مطالعات موردی حاکی است کشورهای مختلف در پی راهکارهای نو برای کاهش وابستگی به کانال‌های سنتی و بهینه‌سازی هزینه‌های برون‌مرزی هستند. ترکیب سیاست‌گذاری پولی، فناوری و همکاری بین‌المللی به عنوان سه رکن اصلی تحول عمل خواهند کرد و برای تحقق این تغییر نیاز به برنامه‌ریزی میان‌دستگاهی و هماهنگی قوی وجود دارد.
اگر به دنبال مطالب مشابه دیگری هستید، به سایت سرخط دیلی حتما سربزنید.
ساختار فعلی سوئیفت و محدودیت‌های عملیاتی
سوئیفت در حال حاضر نقش شبکه پیام‌رسانی مالی را ایفا می‌کند و میلیون‌ها پیام پرداخت بین مؤسسات مالی را رله می‌کند؛ اما این شبکه خود تسویه‌کننده اصلی نیست و به بانک‌ها و بازارهای تبدیل ارز وابسته است. این وابستگی منجر به طولانی شدن زمان تسویه و افزایش هزینه‌های میانی می‌شود، به‌ویژه در مسیرهایی که ارز میانی یا چندطرفه مورد نیاز است. در مواقع بحران سیاسی یا تحریم، دسترسی به کانال‌های بازار تبادل نیز محدود می‌شود که کارایی شبکه را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، فرآیندهای تطبیق، شفافیت تراکنشی و تطبیق مقررات بین حوزه‌های قضایی، هزینه‌های عملیاتی را بالا می‌برد. تحلیل‌های موردی نشان می‌دهد بهبودهایی مانند استیبل‌کوین‌های با پشتوانه یا پل‌های فوری میان سیستم‌های ملی می‌تواند برخی کاستی‌ها را پوشش دهد، اما نیاز به استانداردسازی و هماهنگی حقوقی همچنان پابرجاست.
برای اطلاعات بیشتر به اینجا مراجعه کنید.
رمزریال و نقش CBDC در پرداخت‌های برون‌مرزی
معرفی رمزریال به عنوان نمونه‌ای از ارز دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند تسویه مستقیم و سریع میان طرفین را ممکن سازد و وابستگی به ارزهای واسطه را کاهش دهد. مطالعات پروژه‌هایی مانند mBridge که توسط چند بانک مرکزی و BIS هدایت شده‌اند نشان می‌دهد CBDC در پرداخت‌های برون‌مرزی می‌تواند کارایی را افزایش داده و هزینه‌ها را کاهش دهد، اما پیاده‌سازی آن مستلزم حل مسائل حریم خصوصی و امنیت سایبری است. از منظر سیاست‌گذاری، طراحی رمزریال باید با سازوکارهای KYC و AML تطبیق یابد تا جریان سرمایه غیرقانونی کنترل شود؛ در غیر این صورت مزیت سرعت تسویه با ریسک‌های نظارتی همراه خواهد شد. تحلیل‌های متنی و گزارش‌های تخصصی بر ضرورت ایجاد چارچوب‌های حقوقی پیش از گسترش عملیاتی CBDCها تأکید دارند تا منافع واقعی در پرداخت‌های بین‌المللی محقق شود.
فناوری‌های نوین پرداخت و مدل‌های مبتنی بر دفترکل توزیع‌شده
فناوری‌های نوین پرداخت شامل دفترکل توزیع‌شده، قراردادهای هوشمند، استیبل‌کوین‌ها و پل‌های میان‌زنجیره‌ای است که همگی امکان تبادل ارزش با تأخیر پایین و شفافیت بیشتر را فراهم می‌آورند. در رویکرد مبتنی بر بلاکچین، تراکنش‌ها می‌توانند با مکانیزم‌هایی برای تسویه بلادرنگ و ثبت غیرقابل‌تغییر ذخیره شوند که ردیابی جریان نقدی را ساده‌تر می‌کند. استفاده از «پرداخت بین‌المللی با بلاکچین» به ویژه در بازارهایی که زیرساخت‌های بانکی سنتی ناکافی دارند می‌تواند هزینه حواله‌ها را کاهش و تجارت خرد را تسهیل کند. با این حال، مقیاس‌پذیری و مصرف انرژی برخی راهکارها همچنان چالش‌برانگیز است و نیازمند سازوکارهای اجماع با کارایی بالا و قوانین محیط‌زیست‌محور می‌باشد.
چالش‌ها و فرصت‌ها برای ایران و منطقه
چالش‌های پرداخت مرزی در ایران شامل محدودیت دسترسی به شبکه‌های بین‌المللی، نیاز به انطباق با استانداردهای بین‌المللی و کمبود سازوکارهای رسمی برای هماهنگی میان نهادهای نظارتی است. با این حال فرصت‌هایی نیز وجود دارد: پذیرش مدل‌های CBDC محلی، توسعه کنسرسیوم‌های منطقه‌ای برای تسویه مستقیم و بهره‌گیری از پل‌های بلاک‌چینی می‌تواند زمینه کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت تراکنش‌ها را فراهم کند. نمونه‌های موفق در منطقه و گزارش‌های تحقیقاتی نشان می‌دهد ایجاد آزمایشگاه‌های مالی و محیط‌های Sandbox امکان آزمون مدل‌های عملیاتی را بدون ایجاد ریسک سیستماتیک فراهم می‌آورد. پیشنهاد می‌شود تصمیم‌گیران پولی و فناوری در کارگروه‌های مشترک سناریوهای ریسک-سود را برای مسیرهای احتمالی طراحی نمایند تا راهکارها با شرایط اقتصادی و ارزی کشور همگرا شوند.
در مورد این موضوع بیشتر بخوانید
مقایسه عملیاتی: سوئیفت در برابر سیستم‌های مبتنی بر CBDC و بلاکچین
| معیار | سوئیفت و شبکه‌های سنتی | CBDC / سامانه‌های بلاک‌چینی |
|---|---|---|
| سرعت تسویه | متوسط تا طولانی (وابسته به تبدیل ارز و بانک‌های واسط) | قابلیت تسویه بلادرنگ یا نزدیک به واقعی |
| هزینه تراکنش | بالا به‌سبب کارمزدهای میانی و تطبیق | پایین‌تر در صورتی که زیرساخت ملی کارا باشد |
| قابلیت همکاری بین‌المللی | قوی ولی وابسته به روابط بانکی و سیاست‌ها | نیازمند استانداردهای بین‌المللی و توافق حقوقی |
| حریم خصوصی و نظارت | دسترسی محدود نهادهای نظارتی به سطح تراکنش | قابل‌تنظیم اما مستلزم طراحی دقیق برای حفظ حریم خصوصی |
| پیچیدگی فنی | نسبتاً کم برای مؤسسات سنتی اما پیچیده در تعاملات چندطرفه | بالا (نیاز به مهارت‌های نوین و زیرساخت‌های قوی) |
| نتیجه: انتخاب مناسب مبتنی بر هدف سیاست‌گذار و شرایط بازار است؛ ترکیب هیبریدی از هر دو راهکار می‌تواند مزایای تلفیقی فراهم کند. | ||
گام‌های عملی برای حرکت به سمت آینده پرداخت‌ها
برای بهره‌برداری از فرصت‌های «آینده پرداخت‌های جهانی» لازم است برنامه‌ریزی مرحله‌ای شامل آزمایش‌های کنترل‌شده، تدوین چارچوب‌های حقوقی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فنی صورت گیرد. پیشنهاد می‌شود طرح‌هایی برای پشتیبانی از تعامل میان بانک مرکزی، مؤسسات مالی و بازیگران فناوری تدوین شود تا قابلیت‌های میان‌حوزه‌ای ارتقا یابد. انتشار تحلیل‌های شفاف که هزینه و منافع پیاده‌سازی CBDC و سامانه‌های مبتنی بر بلاکچین را بررسی می‌کنند می‌تواند به تصمیم‌سازی آگاهانه کمک نماید. نمونه‌های میدانی و توصیه‌های سیاستی می‌تواند راهنمای اجرایی برای توسعه‌دهندگان و سیاست‌گذاران باشد. حمایت از برنامه‌های آموزشی و ارتقای سواد دیجیتال مالی نیز به پذیرش بهتر این راهکارها در میان کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان منجر خواهد شد.
اطلاعات بیشتر در مورد این مقاله
راهی روشن برای پیوند اقتصادهای منطقه‌ای: قدم‌های عملی تا تبدیل پرداخت‌های مرزی به فرآیندی فوری و کم‌هزینه
ترکیب CBDC و راهکارهای مبتنی بر دفترکل توزیع‌شده فرصت واقعی کاهش هزینه، افزایش سرعت و ارتقای شفافیت در پرداخت‌های فرامرزی را فراهم می‌کند؛ اما دستیابی به این مزایا نیازمند طراحی همزمان فنی، حقوقی و نهادی است. گام نخست پیاده‌سازی کنترل‌شده است: آزمایش‌های Sandbox با سناریوهای واقعی، آزمون پل‌های میان‌زنجیره‌ای و ارزیابی نقاط ضعف امنیت سایبری. در مرحله بعد، تدوین چارچوب‌های سازگار KYC/AML و استانداردهای بین‌المللی برای تضمین تعامل‌پذیری و پذیرش کلیدی خواهد بود. هم‌افزایی بین بانک مرکزی، مؤسسات مالی و توسعه‌دهندگان باید در قالب کارگروه‌های منطقه‌ای و کنسرسیوم‌های فنی سازمان‌دهی شود تا هزینه‌های توسعه و ریسک‌های عملیاتی کاهش یابد. سرمایه‌گذاری هدفمند در زیرساخت‌های کیف‌پول دیجیتال، آموزش ذی‌نفعان و انتشار تحلیل‌های هزینه-فایده مسیر تصمیم‌گیری را شفاف‌تر می‌کند. برای بازارهایی با محدودیت‌های دسترسی، استفاده از هجینگ ارزی و مدل‌های هیبریدی می‌تواند ریسک انتقال را مهار کند. در پایان، پذیرش «پرداخت بین‌المللی با بلاکچین» و طراحی هوشمند CBDC تنها وقتی می‌تواند ارزش واقعی ایجاد کند که با قانون‌گذاری هوشیار و آزمایش‌های عملی همراه شود — آنچه امروز ساخته می‌شود، معماری تسویه‌حساب جهانی فردای ما را می‌سازد.
منبع:
نادیا کاظمی
تاریخ : 30 - نوامبر - 2025با توجه به محدودیت‌ها و فرصت‌های پرداخت‌های بین‌المللی مبتنی بر بلاکچین و CBDC، بهترین استراتژی برای کشورهای منطقه‌ای مانند ایران چیست تا هم هزینه و زمان تراکنش‌ها کاهش یابد و هم ریسک‌های نظارتی کنترل شود؟
کارشناس روابط عمومی
تاریخ : 30 - نوامبر - 2025نادیا، برای بهره‌برداری از مزایای فناوری‌های نوین و کاهش ریسک، استراتژی باید چندلایه و مرحله‌ای باشد:
آزمایش‌های کنترل‌شده (Sandbox): اجرای پروژه‌های پایلوت با سناریوهای واقعی، ارزیابی پل‌های میان‌زنجیره‌ای و تست امنیت سایبری پیش از گسترش سراسری. این مرحله، ریسک عملیاتی را کاهش می‌دهد و داده‌های ارزشمندی برای تصمیم‌گیری فراهم می‌کند.
چارچوب‌های قانونی و نظارتی: تدوین مقررات KYC/AML و استانداردهای بین‌المللی برای تعامل‌پذیری با شبکه‌های بین‌المللی و پذیرش رسمی CBDC، بدون ایجاد خلل در حریم خصوصی و امنیت تراکنش‌ها.
زیرساخت‌های فنی و کیف‌پول دیجیتال: سرمایه‌گذاری در سیستم‌های امن، با قابلیت تسویه بلادرنگ و پل‌های میان‌زنجیره‌ای که امکان تراکنش فوری و کم‌هزینه را فراهم می‌کنند.
مدل هیبریدی: استفاده همزمان از راهکارهای سنتی (سوئیفت) و نوین (CBDC و بلاکچین) برای کاهش وابستگی کامل به یک سیستم و تضمین قابلیت همکاری بین‌المللی در مسیرهای مختلف.
هم‌افزایی منطقه‌ای و کنسرسیوم‌های مشترک: ایجاد کارگروه‌ها و کنسرسیوم‌های منطقه‌ای برای هماهنگی میان بانک‌های مرکزی و مؤسسات مالی، کاهش هزینه توسعه و بهینه‌سازی فرآیندهای عملیاتی.
آموزش و سواد مالی دیجیتال: ارتقای توانایی ذی‌نفعان در استفاده از فناوری‌های نوین و آشنایی با مدیریت ریسک، که پذیرش و اثربخشی پروژه‌ها را افزایش می‌دهد.
با پیاده‌سازی این راهبرد ترکیبی، کشورها می‌توانند هم هزینه و زمان تراکنش‌ها را کاهش دهند و هم شفافیت و امنیت تراکنش‌ها را حفظ کنند، بدون آنکه ریسک‌های نظارتی یا عملیاتی افزایش یابد. به عبارت دیگر، این مدل، پل میان فناوری، سیاست‌گذاری و اجرای عملیاتی است که مسیر پرداخت‌های فرامرزی را به فرآیندی فوری، کم‌هزینه و قابل اعتماد تبدیل می‌کند.