با افزایش خاموشی‌ها و قطعی‌های مکرر برق در کشور، بحث‌ها و جنجال‌ها درباره تأثیر فعالیت ماینرها و استخراج ارزهای دیجیتال بر بحران انرژی دوباره داغ شده است. برخی معتقدند که فعالیت این دستگاه‌های پرمصرف، فشار زیادی بر شبکه برق وارد کرده و باعث کاهش دسترسی عموم به انرژی شده است. در مقابل، گروهی دیگر مدیریت ناکارآمد منابع و زیرساخت‌های فرسوده را مقصر اصلی این وضعیت می‌دانند. اکنون این سؤال مطرح است که در جدال میان فناوری‌های نوین و سیاست‌های قدیمی، چه کسی پاسخگوی این بحران خواهد بود؟
همزمان با خاموشی‌های گسترده برق در بخش‌های خانگی و صنعتی، مسئولان و کارشناسان اقتصادی و سیاسی، هرکدام دلایل مختلفی را برای این بحران مطرح کرده‌اند. در این میان، فعالیت ماینرها به‌عنوان یکی از عوامل ناترازی برق مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه در کشور فعالیت مجاز ماینینگ تعریف شده، اما واردات غیرمجاز دستگاه‌های ماینر و استفاده از آنها در بخش‌های عمومی مانند مناطق روستایی، کشاورزی، خانگی، شهری، کارگاه‌های کوچک و مغازه‌ها، باری پیش‌بینی‌نشده را به شبکه برق کشور تحمیل کرده است. این وضعیت فشار مضاعفی بر زیرساخت‌های برق وارد کرده و در مدیریت منابع انرژی اختلال ایجاد کرده است.
برخی افراد با سوءاستفاده از امکانات موجود، به فعالیت‌های غیرقانونی در زمینه استخراج ارز دیجیتال روی آورده‌اند. این اقدامات، به‌ویژه در حوزه استخراج غیرمجاز رمز ارز، به دلیل مصرف بالای انرژی، یکی از چالش‌های جدی صنعت برق کشور به شمار می‌رود. این موضوع بهانه‌ای برای توجیه خاموشی‌های گاه و بیگاه شده و واکنش‌های متعددی را برانگیخته است. در همین راستا، خبرنگاران حوزه انرژی و ارز دیجیتال پایگاه خبری گسترش نیوز گفتگویی با سید هاشم اورعی استاد تمام دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و علی قریب، کارشناس استخراج ارز دیجیتال داشتیم. در ادامه همراه ما باشید.
استخراج رمزارز و بحران برق
سید هاشم اورعی، کارشناس انرژی و استاد تمام دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف، به بررسی مصرف برق توسط ماینرها و نقش آن در ناترازی انرژی پرداخت. اورعی درباره تغییرات در شیوه استخراج رمزارز گفت:
«شیوه کلی استخراج رمزارز تغییر خاصی نداشته، اما دستگاه‌های ماینر به‌روز شده‌اند و با سرعت بیشتری محاسبات را انجام می‌دهند. این امر منجر به استخراج بیشتر و مصرف برق بالاتر شده است.»
«ماینرها در کشور به دو صورت فعالیت دارند. دسته اول شامل افرادی است که برای استخراج رمزارز مجوز دریافت کرده‌اند. این افراد، عموماً از بخش خصوصی هستند و شامل نهادها یا سازمان‌های دولتی نمی‌شوند. طبق آمار شرکت توانیر، سهم این دسته از مصرف برق کشور کمتر از یک درصد است و نمی‌تواند تأثیر چشمگیری در ناترازی برق داشته باشد.»
«گروه دوم، ماینرهای غیرمجاز هستند که برق بیشتری مصرف می‌کنند. برخلاف بخش خصوصی، برخی نهادهای دولتی و حتی ارگان‌های نظامی-امنیتی به‌صورت غیرقانونی از ماینرها استفاده می‌کنند. برای مثال، استخراج غیرقانونی رمزارز در زیرزمین سازمان بورس مشاهده شده است.»
«افراد یا شرکت‌های خصوصی به دلیل جرم کیفری و تبعات حقوقی کمتر وارد این حوزه غیرقانونی می‌شوند، اما سازمان‌های دولتی و گردن‌کلفت‌ها به‌راحتی قوانین را نادیده می‌گیرند.»
«ادعای مصرف ۲۰ درصد برق کشور توسط ماینرها اغراق‌آمیز است. مصرف ماینرها تنها چند درصد از کل برق کشور است و نمی‌تواند توجیهی برای خاموشی‌ها باشد. همچنین، شرکت توانیر به‌راحتی می‌تواند مکان‌هایی با مصرف برق غیرعادی را شناسایی کند. اگر اقدامی نمی‌شود، نشان‌دهنده ضعف مدیریت یا دخالت ارگان‌های بزرگ است.»
«بر اساس آمار، از مهر ۱۴۰۲ تا مهر ۱۴۰۳ تقاضای مصرف برق حدود ۷ هزار مگاوات افزایش یافته، اما ظرفیت تولید تنها ۱۲۳۵ مگاوات رشد داشته است. این اختلاف نشان‌دهنده مدیریت ناکارآمد است، نه صرفاً افزایش مصرف ماینرها.»
«نمی‌توان مشکلات برق کشور را به ماینرها نسبت داد. اگر مصرف ماینرها واقعاً باعث کمبود برق است، توانیر باید برخورد قاطع‌تری با متخلفان داشته باشد. بخش عمده مشکل ناشی از عدم توسعه زیرساخت‌ها و ضعف مدیریت است.»
ردپای ماینینگ و چالش‌های سرمایه‌گذاران
علی قریب، کارشناس حوزه استخراج ارز دیجیتال در گفتگو با خبرنگار ارز دیجیتال گسترش نیوز گفت:
سرمایه‌گذاران حوزه انرژی تجدیدپذیر آمادگی خود را برای کمک به صنعت برق کشور اعلام کردند. آنها درخواست داشتند در مناطقی مانند بیابان قم، زمین‌های بایر به آنها اختصاص داده شود تا بتوانند با سرمایه‌گذاری شخصی، تا ۸ هزار مگاوات برق تولید کنند و به شبکه برق کشور متصل کنند.
دستگاه‌های دولتی مانند وزارت نیرو، توانیر و ساتبا، همکاری لازم را نداشتند و اعلام کردند که زمین‌های مناسب تحت مالکیت دولتی برای این پروژه‌ها وجود ندارد. این عدم همکاری باعث شکست تلاش‌های سرمایه‌گذاران شد.”
کمبود انرژی نه‌تنها بخش خانگی، بلکه واحدهای تولیدی و تجاری را نیز دچار مشکل کرده است. به عنوان مثال، تولیدکنندگان گلخانه‌ای برای گرم نگه‌داشتن گلخانه‌ها در زمستان نیاز به برق یا گازوئیل دارند. اما دولت حتی حاضر به تأمین گازوئیل نیست و تولیدکنندگان مجبورند ژنراتور خریداری کنند که هزینه‌های زیادی به آنها تحمیل می‌کند.”
سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) به‌جای رفع موانع، مشکلات بیشتری برای تولیدکنندگان ایجاد می‌کند. این سازمان نه‌تنها زمین مناسبی در اختیار تولیدکنندگان قرار نمی‌دهد، بلکه اجاره زمین‌ها را به همراه برق تولیدشده از آنها دریافت می‌کند که انگیزه سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.
در بسیاری از نهادها، تعارض منافع وجود دارد. برای مثال، اعضای شورای عالی فضای مجازی سهامدار شرکت‌های فروش فیلترشکن هستند و در موضوع واردات خودرو نیز برخی قانون‌گذاران که منافع شخصی دارند، جلوی تصمیمات به نفع مردم را می‌گیرند.”
ماینینگ ارزهای دیجیتال به برق زیادی نیاز دارد و در شرایط فعلی کشور، این مسئله می‌تواند بر ناترازی انرژی تأثیرگذار باشد. البته دولت در سال‌های اخیر مراکز غیرمجاز استخراج رمز ارز را پلمب کرده و مراکز مجاز نیز در ساعات اوج مصرف، فعالیت خود را متوقف می‌کنند. با این حال، برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که ممکن است بخشی از دولت به استخراج ارز دیجیتال بپردازد.”
یکی از اصلی‌ترین مشکلات در حوزه انرژی، ضعف قانون‌گذاری و وجود رانت‌های دولتی است. در حالی که کشور از کمبود برق رنج می‌برد، بیابان‌ها و مزارع وسیعی داریم که می‌توانند برای تولید برق از منابع تجدیدپذیر مورد استفاده قرار گیرند. قانون‌گذاران باید موانع را برطرف کرده و با ایجاد تسهیلات مناسب، زمینه توسعه این حوزه را فراهم کنند.”
خبرنگار:
هادی خرسند, مبینا خلیل ارجمندی
- نویسنده: گسترش نیوز
