رویداد رونمایی از «گزارش وضعیت برنامه‌نویسی در ایران» توسط مجموعه کوئرا و با حمایت دیجی‌کالا و دیجی‌پی، در هتل پارسیان برگزار شد. این نشست با حضور مدیران و کارشناسان حوزه فناوری، به تحلیل وضعیت برنامه‌نویسان و چالش‌های پیش روی این اکوسیستم اختصاص داشت.
کوئرا پلاس، محفلی برای برنامه‌نویسان در ایران
فاطمه عامل، مدیر مارکتینگ کوئرا، با اشاره به اهمیت این گزارش گفت: «این رویداد می‌تواند نقطه شروعی برای گفتگوها و تصمیمات مهم در اکوسیستم برنامه‌نویسان باشد.» او درباره شکل‌گیری برند «کوئرا پلاس» توضیح داد و افزود: «هدف ما ایجاد فضایی برای تعامل و شبکه‌سازی بین برنامه‌نویسان بوده است. گزارش نظرسنجی ما، که با همکاری حامیانی همچون دیجی‌کالا، دیجی‌پی، و رسانه‌هایی نظیر ویرگول و یکتانت انجام شده، تصویری بومی از وضعیت برنامه‌نویسان ایران ارائه می‌دهد.»
چالش‌های نیروی انسانی فنی در دیجی‌کالا
مصی کوهنورد، مدیرکل منابع انسانی دیجی‌کالا، در سخنرانی خود به موضوع جذب و نگهداشت تیم فنی در این شرکت پرداخت. او با ارائه آماری گفت: «۴۰ درصد نیروهای جداشده از دیجی‌کالا در سال گذشته، بین ۲۱ تا ۲۵ ساله بودند و اغلب به دلیل مهاجرت از شرکت جدا شدند. نرخ خروج ما در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۰ درصد بود.»
او همچنین اقدامات دیجی‌کالا برای کاهش این نرخ را تشریح کرد: «با تشکیل کارگروه‌های تحقیقاتی و تدوین نردبان شغلی برای دپارتمان تکنولوژی، توانستیم نرخ خروج به‌دلیل موقعیت شغلی بهتر را ۲۰ درصد کاهش دهیم. البته مهاجرت همچنان روند افزایشی داشته و نیازمند بررسی‌های عمیق‌تر است.»
یوتوب بزرگترین پلتفرم یادگیری برنامه‌نویسی در ایران است
علیرضا جلالیان، مدیر توسعه کسب‌وکار کوئرا، با تأکید بر ضرورت تصمیم‌گیری مبتنی بر داده، گفت: «اطلاعات بومی و مقایسه‌پذیر از وضعیت برنامه‌نویسان در ایران نداشتیم، بنابراین تصمیم گرفتیم داده‌های خود را از طریق نظرسنجی جمع‌آوری کنیم. این نظرسنجی بیش از یک میلیون بازدید داشت و ۵۱۲۰ متخصص در آن شرکت کردند.»
او بخش‌هایی از گزارش را ارائه کرد که یافته‌های قابل‌توجهی درباره برنامه‌نویسان داشت:
- منابع یادگیری: یوتیوب پربازدیدترین پلتفرم یادگیری برای برنامه‌نویسان ایرانی است.
- ویژگی‌های جمعیتی: ۸۳ درصد شرکت‌کنندگان مرد و ۱۶ درصد زن بودند؛ ۶۰ درصد آنها کمتر از ۳ سال تجربه کاری داشتند.
- زبان‌های محبوب: پایتون با ۵۶ درصد، محبوب‌ترین زبان برنامه‌نویسی بود و پس از آن HTML و جاوااسکریپت قرار گرفتند.
- اولویت‌های شغلی: حقوق بالا، امکان دورکاری، و فرصت رشد و یادگیری، مهمترین اولویت‌های کاری اعلام شدند.
چالش‌ها و دغدغه‌های برنامه‌نویسان: فیلترینگ و کیفیت اینترنت در صدر
بر اساس این گزارش، فیلترینگ و کیفیت پایین اینترنت از بزرگترین موانع کاری برنامه‌نویسان بودند، به‌طوری که ۱۰ درصد زمان کاری روزانه آنها صرف دور زدن این محدودیت‌ها می‌شود. همچنین، ۴۰ درصد از برنامه‌نویسان قصد مهاجرت داشتند که کیفیت بهتر زندگی از دلایل اصلی آنها بود.
حقوق و دستمزدهای برنامه‌نویسان در ایران چقدر است؟
گزارش نشان داد که میانگین حقوق برنامه‌نویسان بر اساس تجربه و موقعیت شغلی متفاوت است:
- کارآموزان: ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان
- مدیران فنی: ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومان
- مدیران ارشد: ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان
مدیرعامل دیجی‌کالا: مهاجرت را مثل پدیده مرگ پذیرفته‌ایم؛ سعی داریم متخصصین زمان بیشتری در ایران بمانند
مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌کالا، در پنل «راهبران کسب‌وکار» که در جریان مراسم رونمایی از گزارش نظرسنجی برنامه‌نویسان برگزار شد، درباره بحران مهاجرت نیروی متخصص و چالش‌های پیش روی کسب‌وکارهای ایرانی سخن گفت. او از تجربیات شخصی خود و تلاش‌های دیجی‌کالا برای ایجاد محیطی امن و پایدار برای متخصصین این حوزه صحبت کرد.
ایجاد محیط امن در دل بحران‌ها
طباطبایی با اشاره به تلاش‌هایش برای مقابله با فشارهای بیرونی برای نیروهای متخصص شرکت گفت: «در دیجی‌کالا سعی کردیم محیطی فراهم کنیم که در برابر مشکلات اقتصادی و اجتماعی بیرونی، فضایی امن برای کارکنان باشد. محیطی که افراد بتوانند کارهایی که دوست دارند انجام دهند و احساس امنیت کنند.»
او با بیان اینکه خودش نیز زمانی یک برنامه‌نویس بوده و مسیر پیشرفت را طی کرده است، افزود: «من از پله‌های پایین‌تر شروع کردم و به مدیریت دیجی‌کالا رسیدم. اما حتی با این جایگاه، تجربه بازداشت را داشتم. این سوال برای اطرافیانم پیش آمد که آیا حتی اگر به نقطه مدیریت یک شرکت بزرگ مثل دیجی‌کالا هم برسی، باز هم چنین اتفاقاتی ممکن است رخ دهد؟»
امید و تلاش برای تغییر
طباطبایی به چالش‌های پیش روی کسب‌وکارهای آنلاین در ایران اشاره کرد و گفت: «باور ندارم گروهی وجود دارند که عمداً می‌خواهند ما را تخریب کنند. تصور من این است که برخی از افراد آگاهی کافی از تاثیرات مثبت کسب‌وکارهای آنلاین ندارند. من همیشه تلاش کردم آگاهی ایجاد کنم. البته، هر قدمی که به جلو می‌رویم، گاهی مجبوریم چند قدم عقب برگردیم، اما راه دیگری جز امید نداریم.»
مهاجرت؛ بحرانی پذیرفته‌شده
او در بخش دیگری از سخنانش به موضوع مهاجرت نیروهای متخصص پرداخت و گفت: «در گفت‌وگوهای داخلی، وقتی بحث مهاجرت پیش می‌آید، حرفی برای گفتن ندارم. ما حتی از ایرانیان خارج از کشور کمک گرفتیم تا تجربیاتشان را با ما به اشتراک بگذارند و گاهی در این زمینه موفق شدیم. اما واقعیت این است که مهاجرت را مثل مرگ پذیرفتیم. تنها کاری که از دستمان برمی‌آید این است که دوره حضور متخصصان در ایران را طولانی‌تر کنیم.»
تلاش برای نگهداشت نیروی متخصص
طباطبایی با اشاره به اقدامات دیجی‌کالا برای بهبود شرایط گفت: «ما تمام تلاش خود را کرده‌ایم که بهترین شرایط ممکن را برای متخصصین فراهم کنیم. اما مهاجرت نیروها واقعیتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. مهمترین هدف ما این است که دوران حضور آنها در دیجی‌کالا طولانی‌تر شود، حتی اگر نمی‌توانیم مانع از تصمیم به مهاجرت آنها شویم.»
اشتغال پایدار برای مناطق دورافتاده در فروش بومی-محلی دیجی‌کالا
طباطبایی با اشاره به تأثیرات اجتماعی این بخش افزود: «بخش بومی و محلی دیجی‌کالا برای من بسیار هیجان‌انگیز است، زیرا فرصت‌هایی فراهم می‌کند که بسیاری از افراد در مناطق دورافتاده کشور بتوانند با دسترسی به بازارهای ملی، به یک شغل پایدار دست یابند. این مدل کسب‌وکار، نمونه‌ای از قدرت فناوری در کاهش فاصله‌های جغرافیایی و اقتصادی است.»
مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌کالا، در پنل «راهبران کسب‌وکار» به اهمیت حفظ ارتباطات جهانی در شرایط تحریمی کشور اشاره کرد. او تأکید کرد که این ارتباط می‌تواند نقشی کلیدی در رشد و توسعه پایدار کسب‌وکارهای ایرانی ایفا کند.
استفاده از دانش جهانی در دیجی‌کالا
طباطبایی در بخش دیگری از سخنانش گفت: «ما تلاش کردیم ارتباط دیجی‌کالا با خارج از ایران قطع نشود. برای این منظور، از مشاورانی بهره گرفتیم که دانش جهانی را در اختیار ما قرار دهند. این رویکرد، حتی در شرایط سخت تحریم، می‌تواند کمک بزرگی به توسعه و نوآوری ما کند.»
او به تأثیر دانش و تجربه جهانی بر رشد کسب‌وکارهای آنلاین اشاره کرد و افزود: «باور دارم هرچه اثرگذاری متخصصین در کسب‌وکار ما موفق‌تر باشد، مسیر رشد ما نیز هموارتر خواهد شد.»
نقش ارتباطات جهانی در تقویت کسب‌وکارها
طباطبایی تأکید کرد که در دنیای امروز، حتی در شرایط تحریم، حفظ ارتباط با دانش و تجارب بین‌المللی از ضروریات است: «ارتباط با دنیا، نه‌تنها به ما کمک می‌کند که درک بهتری از روندهای جهانی داشته باشیم، بلکه به ما امکان می‌دهد تا نوآوری‌ها و راهکارهای موثر را در سازمان خود پیاده کنیم.»
دیجی کالا، پلی میان روستاها و بازار ملی
مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌کالا، درادامه پنل «راهبران کسب‌وکار» به یکی از جنبه‌های کمتر دیده‌شده این پلتفرم پرداخت: رشد بخش محصولات بومی و محلی دیجی‌کالا. او با شور و اشتیاق از این بخش یاد کرد و تأکید داشت که این مدل کسب‌وکار می‌تواند تأثیرات عمیقی بر اشتغال‌زایی در مناطق دورافتاده کشور داشته باشد. طباطبایی درباره اهمیت این بخش گفت: «رشد بخش بومی و محلی دیجی‌کالا برای من بسیار جذاب است. اینکه فردی در یک روستای دورافتاده بتواند محصولات خود را به سراسر کشور عرضه کند، نه‌تنها نشان‌دهنده قدرت فناوری است، بلکه نمایانگر امکان ایجاد اشتغال پایدار برای این افراد است.»
او این قابلیت را فرصتی برای شکوفایی اقتصاد محلی دانست و تأکید کرد که دیجی‌کالا با فراهم کردن زیرساخت‌های لازم، به مردم در مناطق کمتر توسعه‌یافته کمک می‌کند تا به بازارهای گسترده‌تری دسترسی داشته باشند.
هوش مصنوعی در دیجی‌کالا؛ از ایده تا اجرا
مدیرعامل دیجی‌کالا، در پنل «راهبران کسب‌وکار» به نقش و اهمیت هوش مصنوعی در کسب‌وکارهای امروزی هم پرداخت. او با اشاره به تجربیات خود در حوزه فناوری، از چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این تکنولوژی در ایران گفت.
ورود تدریجی به دنیای هوش مصنوعی
طباطبایی با اشاره به پیشینه خود در گروه علی‌بابا و تلاش‌های اولیه برای استفاده از هوش مصنوعی گفت: «در زمانی که در علی‌بابا بودم، به دنبال استفاده از هوش مصنوعی بودم. در آن زمان، این کار بسیار سخت‌تر بود، اما امروز شرایط تا حدودی ساده‌تر شده است.»
او در ادامه توضیح داد که علی‌رغم پیشرفت‌های جهانی، استفاده عمیق و مؤثر از هوش مصنوعی در ایران هنوز در ابتدای راه قرار دارد: «باور دارم هنوز در ایران به طور عمقی وارد هوش مصنوعی نشدیم. چرا که دانش کامل این حوزه در کشور وجود ندارد و سرمایه‌گذاری‌های لازم در این حوزه بسیار سنگین است. این فناوری یک ابزار ارزان نیست و نیازمند بودجه‌های بزرگی است.»
ضرورت استفاده از هوش مصنوعی
مدیرعامل دیجی‌کالا به ضرورت بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای کسب‌وکارها اشاره کرد و گفت: «از هوش مصنوعی باید استفاده کرد. اگر سازمانی سراغ این حوزه نرود، خیلی سریع از رقبا عقب می‌افتد. این فناوری به اندازه‌ای پیشرفته است که حتی گروه‌های کوچک چندنفره می‌توانند با استفاده از آن، از بسیاری از کسب‌وکارهای بزرگ جلو بزنند.»
نگاه به آینده
هوش مصنوعی نه‌تنها به عنوان ابزاری برای بهبود فرآیندها و افزایش کارایی شناخته می‌شود، بلکه به‌عنوان یکی از عوامل کلیدی در رقابت‌پذیری کسب‌وکارها مطرح است. طباطبایی با تأکید بر نقش استراتژیک این فناوری در دیجی‌کالا، تصریح کرد که سرمایه‌گذاری و توسعه این حوزه باید به یکی از اولویت‌های اصلی کسب‌وکارها در ایران تبدیل شود.
در ادامه این پنل با نام مهاجرت نیروی انسانی و جایگاه هوش مصنوعی در آینده برنامه‌نویسی ایران ، اشکان آرمندهی، مدیرعامل دیوار، و کیوان جامه‌بزرگ، معاون توسعه راهبردی و امور شرکت‌های فناپ، به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی جامعه برنامه‌نویسان ایران پرداختند.
اشکان آرمندهی: مهاجرت؛ بحران پیش روی برنامه‌نویسان
اشکان آرمندهی با اشاره به نتایج نظرسنجی برنامه‌نویسان، آماری تکان‌دهنده ارائه کرد: «۷۵ درصد از جامعه هدف نظرسنجی، به‌نوعی در حال مهاجرت هستند. این عدد یک عدد ترسناک است و همه ما می‌دانیم که بخشی از این آمار به دلیل کیفیت پایین زندگی در ایران است.»
او در ادامه، تأثیر حوادث اجتماعی و سیاسی را در افزایش نرخ مهاجرت برجسته کرد: «پس از شلیک به هواپیمای اوکراینی و اتفاقات بعد از آن، شرایط در ایران بدتر شد. تا قبل از این حوادث، بخش عمده‌ای از مهاجرت‌ها دلایل اقتصادی داشت، اما امروز دلایل مهاجرت گسترده‌تر و عمیق‌تر شده است.»
با این وجود، آرمندهی بر ضرورت ایجاد اثرگذاری اجتماعی از طریق فعالیت‌های برنامه‌نویسان تأکید کرد: «ما باید با کار خود، مثل کدنویسی و توسعه محصولات، مشکلات هموطنانمان را کاهش دهیم. اثرگذاری کاری که برنامه‌نویسان انجام می‌دهند، در کیفیت زندگی مردم ایران مشهود است و این موضوع باعث می‌شود من و تیمم به کار ادامه دهیم.»
کیوان جامه‌بزرگ: نمونه‌هایی از موفقیت در ایران
کیوان جامه‌بزرگ، معاون توسعه راهبردی و امور شرکت‌های فناپ، با اشاره به موفقیت پلتفرم‌هایی مانند دیوار و دیجی‌کالا گفت: «این پلتفرم‌ها نشان می‌دهند که می‌توان در ایران هم به پیشرفت‌های چشمگیری دست یافت. به‌عنوان مثال، اپلیکیشن ویپاد توانسته تعداد مشتریانی بیشتر از کل مشتریان بانک سنتی پاسارگاد داشته باشد. این موفقیت، اعتمادبه‌نفس برنامه‌نویسان را تقویت می‌کند و می‌تواند از دلسردی و سرخوردگی این قشر بکاهد.»
جایگاه هوش مصنوعی در آینده فناوری ایران
جامه‌بزرگ با تأکید بر اهمیت هوش مصنوعی در محصولات فناپ، از ظرفیت‌های این فناوری در پلتفرم‌هایی مانند نشان و زیتل نام برد و گفت: «انقلاب صنعتی چهارم با کمک هوش مصنوعی شکل می‌گیرد. اما سؤال مهم این است که ما در ایران چگونه می‌خواهیم از ظرفیت‌های هوش مصنوعی استفاده کنیم؟ در اسناد کلان کشور آمده است که باید جزو ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی باشیم، اما در حال حاضر فاصله زیادی با این هدف داریم.»
او همچنین بر اهمیت آموزش هوش مصنوعی در میان مدیران تأکید کرد: «مدیران باید خودشان یاد بگیرند که چگونه از هوش مصنوعی استفاده کنند. نباید تنها مصرف‌کننده باشیم؛ بلکه باید در توسعه محصولات با کمک این فناوری نقش فعال ایفا کنیم.»
مدیران فنی دیجی‌کالا و کوئرا: حمایت از برنامه‌نویسان، کلید عبور از بحران مهاجرت
در پنلی تخصصی که در جریان مراسم رونمایی از گزارش نظرسنجی برنامه‌نویسان برگزار شد، محمد نامداری، مدیر ارشد فناوری (CTO) دیجی‌کالا، و محمدجواد نادری، مدیر ارشد فناوری کوئرا، به بحث درباره چالش‌ها و فرصت‌های موجود برای رشد و نگهداشت نیروی انسانی در حوزه برنامه‌نویسی پرداختند.
رشد برنامه‌نویسان در محیط کاری
محمد نامداری، CTO دیجی‌کالا، با تأکید بر اهمیت حمایت از برنامه‌نویسان در مسیر رشد شخصی و حرفه‌ای، گفت: «ما در دیجی‌کالا تلاش می‌کنیم فضایی ایجاد کنیم که افراد بتوانند در میدان مبارزه کار کنند، اشتباه کنند، و همچنان پیشرفت کنند. البته این موضوع با تعریف حد و مرزهایی مشخص انجام می‌شود. هدف ما این است که برنامه‌نویسانی که با هزار امید به دیجی‌کالا می‌آیند، به رویای خود برسند و سهم خود را در رشد آنها ادا کنیم.»
هوش مصنوعی؛ فرصت برای بهینه‌سازی سازمانی
نامداری درباره تأثیر هوش مصنوعی بر ساختارهای سازمانی دیجی‌کالا افزود: «هوش مصنوعی یک موضوع ترند است، اما در ابعاد دیجی‌کالا، این فناوری می‌تواند به بهینه‌سازی بسیاری از فرایندها کمک کند. ما در بخش‌های مختلف به سمت استفاده از AI رفته‌ایم و تیم‌های فنی ما تلاش زیادی در این زمینه انجام داده‌اند.»
سایه تهدید مهاجرت نیروی متخصص
محمدجواد نادری، CTO کوئرا، از چالش‌های جدی در نگهداشت نیروی انسانی متخصص صحبت کرد و گفت: «ما همیشه با این چالش روبه‌رو هستیم که یکی از مهره‌های کلیدی تیم فنی ممکن است شرکت را ترک کند. این تهدید دائماً بالای سر ما قرار دارد و حتی با افزایش حقوق و دادن مسئولیت‌های بیشتر نیز نمی‌توانیم این موضوع را به‌طور کامل مدیریت کنیم.»
او افزود: «واقعیت این است که بسیاری از این افراد، حتی با بهترین شرایط کاری، همچنان به مهاجرت از ایران فکر می‌کنند. این موضوع برای شرکت‌هایی مانند ما که به نیروی انسانی متخصص وابسته‌اند، یک بحران جدی است.»
در مراسم رونمایی از گزارش برنامه‌نویسان اعلام شد: تعداد دانشجویان ایرانی مهاجر در عرض ۴ سال نزدیک به ۸۲ درصد رشد داشته است
علی شریفی زارچی، استاد دانشگاه تهران، در مراسم رونمایی از گزارش نظرسنجی برنامه‌نویسان، که با حمایت دیجی‌کالا برگزار شد، به بحران مهاجرت نیروی انسانی متخصص از ایران پرداخت. او با اشاره به آمارهای هشداردهنده، این روند را زنگ خطری جدی برای آینده کشور دانست.
دنیا در آستانه تکنولوژی‌های شگفت‌انگیز، ایران درگیر مسائل ابتدایی
شریفی زارچی در سخنرانی خود گفت: «دنیا به لبه‌های شگفت‌انگیز تکنولوژی رسیده است. چند روز پیش گوگل از چیپ کوانتومی رونمایی کرد که مسائلی را در پنج دقیقه حل می‌کند که کامپیوترهای فعلی هزاران سال برای آن نیاز دارند. اما در ایران هنوز درگیر این هستیم که آیا تلگرام یا اینستاگرام رفع فیلتر شود یا خیر.»
او وضعیت مهاجرت را یکی از بزرگترین چالش‌های ایران دانست و افزود: «در کشور ما به انواع ناترازی‌ها اشاره شده است، اما باید به ناترازی انسان نیز توجه کنیم. عمده جمعیت مردم ایران، از دانشجویان گرفته تا افراد شاغل با بیش از ۱۰ سال سابقه کار، تمایل به مهاجرت دارند.»
آمارهای هشداردهنده درباره مهاجرت دانشجویان
بر اساس گزارش ارائه‌شده، تعداد دانشجویان ایرانی در ده کشور مقصد اصلی از ۶۰,۳۹۹ نفر در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱۱۰,۰۰۰ نفر در سال ۲۰۲۴ رسیده است. این یعنی طی چهار سال، رشد ۸۲ درصدی در مهاجرت دانشجویان. شریفی زارچی این روند را نشانه‌ای از نبود چشم‌انداز روشن برای نیروی انسانی متخصص در ایران دانست.
جاروبرقی جذب استعدادها در کشورهای همسایه
شریفی زارچی با اشاره به کشورهای منطقه گفت: «عمان تبدیل به جاروبرقی پزشکان ما شده است و عربستان و قطر با برنامه‌های جذاب اقتصادی و تکنولوژی‌های آینده نیروهای متخصص ایرانی را جذب می‌کنند. اما ما همچنان درگیر مسائل ابتدایی هستیم.»
پیامدهای ناترازی انسانی و اقتصادی
او با هشدار درباره آینده اقتصادی ایران افزود: «نیروی انسانی متخصص ما از کشور می‌رود، در حالی که نیروی غیرمتخصص وارد می‌شود. این ناترازی انسانی، آینده‌ای پر از چالش برای ایران خواهد ساخت. اگر نفت و گاز دیگر قدرت اقتصادی ما نباشند، چگونه می‌خواهیم جایگاه خود را در اقتصاد جهانی حفظ کنیم؟»
جوانان متخصص؛ کلید آینده‌ای پایدار
شریفی زارچی تأکید کرد: «جوانان متخصص می‌توانند ایران را به کشوری پایدار و اقتصادی قوی تبدیل کنند. اما این جوانان در حال ترک وطن هستند. این موضوع باید همه را، حتی نیروهای امنیتی کشور را نگران کند. با این حال، به نظر می‌رسد توجه کافی به این بحران وجود ندارد.»
- نویسنده: استارتاپ ۳۶۰
